عوامل موثر بر تنوع زراعی محصولات کشاورزی

کشاورزی در ایران به دلیل وجود تنوع آب ‌و هوایی، پراکندگی و کوچکی مزارع در بیش‌تر نقاط کشور، فعالیتی با ریسک بالا است که به وسیله‌ی کشاورزان منجر به کاربرد راه‌کارهایی برای مقابله با این شرایط شده است. یکی از راه‌کارهای عمده، استفاده از تنوع زراعی است. اندازه‌گیری میزان تنوع محصولات کشاورزی از طریق شاخص‌های متنوعی به دست می‌آید. با محاسبه‌ی میزان تنوع و عوامل موثر بر آن می‌توان راه‌کارهای سیاستی مهمی در جهت کاهش ریسک تولید محصولات خاص و استراتژیک و در نتیجه افزایش تولید در سطح کشور به‌کار بست. برای به دست آوردن تنوع در این مطالعه، نخست با استفاده از داده‌های پنج محصول گندم، جو، برنج، ذرت و پنبه در شش استان آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، کرمانشاه و گیلان طی سال‌های 1385-1371 به اندازه‌گیری شاخص تنوع آنتروپی اقدام و پس از آن با استفاده از تخمین رگرسیونی داده‌های ترکیبی به روش اثرات ثابت به بررسی عوامل موثر بر تنوع پرداخته شد. نتایج نشان داد، عوامل بررسی شده در این مطالعه که از قیمت محصولات زراعی، متوسط هزینه‌ی تولید سالانه‌ی محصولات، متوسط درآمد کشاورزی و غیرکشاورزی خانوارهای روستایی، بیمه‌ی محصولات، مقدار صادرات، واردات و یارانه‌ها تشکیل می‌شود؛ رابطه‌ی معناداری با شاخص تنوع دارد. افزون بر آن، با توجه دقیق‌تر به روابط موجود و محاسبه‌ی شاخص‌های اقتصادی در تولیدات کشاورزی می‌توان به ایجاد امنیت غذایی در سطح کشور کمک کرد.